Współczesny przemysł działa znacznie wydajniej i skuteczniej niż miało to miejsce jeszcze kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu. Z pewnością ogromny wpływ na to miał rozwój technologiczny i coraz większy udział różnego rodzaju maszyn w przemyśle. Obecnie często to właśnie maszyny odpowiadają za większość czynności realizowanych w firmie, a nowoczesne technologie sprawiają, że ich praca może być w pełni lub przynajmniej częściowo zautomatyzowania. To wszystko znacząco napędza gospodarkę, pozwala produkować więcej wyrobów i w dużo lepszej jakości, a także tworzyć produkty, które jeszcze do niedawna nie były możliwe do wyprodukowania. 

Warto jednak pamiętać, że użytkowanie maszyn wiąże się często z pewnym ryzykiem. Z tego względu konieczne było uregulowanie kwestii bezpieczeństwa maszyn, po to, aby osoby użytkujące je mogły czuć się bezpiecznie. Bardzo ważną rolę odgrywa w tej kwestii Dyrektywa Maszynowa, która jest jednym z najważniejszych aktów prawnych zawierających wymagania w zakresie bezpieczeństwa maszyn w Unii europejskiej. 

Historia Dyrektywy Maszynowej

Dyrektywa Maszynowa to bardzo ważny akt prawny, który harmonizuje wszelkie kwestie związane z bezpieczeństwem maszyn w Unii Europejskiej. Weszła ona w życie 29.12.2009 roku pod nazwą Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zmieniająca dyrektywę 95/16/WE (przekształcenie). 

Mimo że dyrektywa ta towarzyszy nam już od tylu lat, to jej historia jest zdecydowanie dłuższa, ponieważ sięga końcówki lat 80. 14 czerwca 1989 roku opublikowana została pierwsza wersja tej dyrektywy, oznaczona 89/392/EWG. Następnie ten akt prawny był w kolejnych latach udoskonalany i tak wprowadzono kolejno:

  • dyrektywę 91/368/EWG, która rozszerzyła zakres pierwotnego dokumentu o wyposażenie wymienne, maszyny samojezdne oraz maszyny do podnoszenia towarów,
  • dyrektywę 93/44/EWG, dodającą elementy bezpieczeństwa oraz maszyny do podnoszenia i przemieszczania osób,
  • dyrektywę 93/68/EWG, która wprowadziła zharmonizowane przepisy dotyczące oznakowania CE,
  • dyrektywę 98/37/WE, która zmieniona została nieznacznie dyrektywą 98/79/WE w odniesieniu do wyłączenia wyrobów medycznych.

Dyrektywa 98/37/WE obowiązywała aż do dnia 19 grudnia 2009 roku, kiedy to w życie weszła nowa forma tego aktu prawnego, czyli dyrektywa maszynowa 2006/42/WE. Wymagania tej dyrektywy maszynowej zostały przepisane do prawa krajowego wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej, dzięki czemu prawo w tej kwestii zostało w pewien sposób ujednolicone, co jest dużą zaletą i ułatwia wiele spraw.

Jakich maszyn dotyczy Dyrektywa Maszynowa?

Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE to akt prawny, który dotyczy maszyn, wyposażenia wymiennego maszyn, elementów bezpieczeństwa, osprzętu do podnoszenia, łańcuchów, lin i pasów, odłączalnych urządzeń do mechanicznego przenoszenia napędu, maszyn nieukończonych itd. 

Chcąc dokładnie sprecyzować zakres, jaki obejmuje ta dyrektywa, najlepszym rozwiązaniem jest odnieść się do definicji maszyny. Według prawa maszyną nazywamy zespół, wyposażony lub przeznaczony do wyposażenia w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę ludzkich lub zwierzęcych mięśni, który składa się ze sprzężonych części i elementów, z których przynajmniej jeden wykonuje ruch, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie.

Kto musi się stosować do wymagań Dyrektywy Maszynowej?

Do Dyrektywy Maszynowej musi się stosować każdy producent maszyn, które kwalifikują się do tej dyrektywy. Istotne jest to, że wszystkie maszyny, zanim trafią do obrotu i użytkowania muszą przejść procedurę oceny zgodności i uzyskać deklarację zgodną z dyrektywą maszynową, po to, aby móc legalnie trafić do obrotu. 

Jakie znaczenie ma Dyrektywa Maszynowa w kontekście oceny ryzyka maszyn?

Podczas projektowania i produkcji maszyn konieczne jest pamiętanie nie tylko o ich sprawnym działaniu i wydajności, ale również o bezpiecznej pracy. Z tego też względu każdy producent zobowiązany jest do przeprowadzenia oceny ryzyka maszyn, co wynika wprost z wymagań, jakie zawiera dyrektywa maszynowa. Ocena ryzyka maszyn pozwala wykryć wszelkie zagrożenia i skutecznie zmniejszać ryzyko ich wystąpienia poprzez zastosowanie odpowiednich środków. 

Wprowadzone środki zaradcze muszą być jednak odpowiednio przemyślane, aby nie tworzyły one kolejnych zagrożeń. Z tego też względu tak istotną kwestią jest ocena ryzyka maszyn, które mają trafić do użytku.